Gedrag veranderen? Denk aan je ziektewinst!

We willen allemaal weleens iets veranderen aan ons gedrag. Maar als we er dan aan beginnen blijkt ons oude patroon toch wel erg hardnekkig. Dat komt deels doordat we het gewoon gewend zijn, maar er is nog iets: de secundaire winst, ook wel ziektewinst genoemd.

Een aantal jaren geleden zag ik een billboard waarop dit mooi uitgedrukt werd. Er stond op: “Moet je echt een been breken om een paar dagen vrij te nemen?”. Of iets dergelijks. De boodschap is in ieder geval dat iets wat negatief lijkt (een been breken) ook een positieve kant heeft (vrij krijgen om uit te rusten). Dit is een erg fysiek voorbeeld maar het is op andere fronten ook toepasbaar. De secundaire winst die je haalt uit het niet voor jezelf opkomen kan bijvoorbeeld zijn dat je niet onaardig gevonden wordt en je niet ongemakkelijk hoeft te voelen door een conflict. De secundaire winst van blijven roken is dat je regelmatig korte pauzetjes hebt. De ziektewinst van verslaafd zijn is bijvoorbeeld dat je pijnlijke  emoties niet hoeft te voelen.

 Het loont om eens te kijken wat je gaat missen als je wilt veranderen. Als je de stap namelijk te snel maakt gaat hetgeen wat je mist onbewust aan je vreten en val je makkelijker terug in het oude gedrag.
Anderzijds kun je ook de nadelen van de verandering een op een rijtje zetten. Stoppen met roken betekent dat ik die gezellige momentjes in het rokershok moet missen. Als ik voor mezelf opkom gaan al die lieve mensen niet meer voor me zorgen, zoals ze wel deden als ik mezelf slachtoffer van de situatie maakte. Als ik niet meer drink ga ik dingen voelen die ik pijnlijk vind.
Door van beide gedragingen, het oude bekende gedrag en het nieuwe gedrag dat je wilt bereiken, de minnen en plussen op een rijtje te zetten kun je aan bewuste keuze maken. Als je dan kiest om te veranderen weet je wat er gebeurt als je het moeilijk krijgt en kun je wellicht vervanging zoeken voor wat je mist. Ik ging bijvoorbeeld soms een appeltje schillen om even pauze te hebben toen ik gestopt was met roken. En ik ben gaan mediteren toen ik liefdesverdriet had ik plaats van me te bezatten, zoals ik daarvoor zou doen. Dat deed pijn, al die emotie volledig onder ogen zien en voelen, maar het had een enorm bevrijdend effect.

Maar, het kan ook zijn dat je er bewust voor kiest niet te veranderen. In dat geval bespaar je jezelf een hoop energie. In plaats van jezelf steeds te vertellen dat je moet veranderen en het niet doen, kun je jezelf accepteren zoals je bent. Dat geeft een hoop rust.